Heb je wel eens gemerkt dat er, wanneer je je ogen sluit, een hele wereld achter je oogleden verschijnt? Kleine lichtpuntjes, flitsen of geometrische patronen die dansen in het duister? Wat veel mensen afdoen als ‘ruis’, blijkt in werkelijkheid een oeroude routekaart naar dieper bewustzijn te zijn.

In mijn werk sla ik een brug tussen de moderne neurowetenschap en de eeuwenoude wijsheid van mystici zoals de soefi-meester Najm al-Dīn Kubrā. De stelling is nuchter maar uitdagend: deze innerlijke ervaringen zijn geen toevallige hallucinaties, maar het resultaat van de interne dynamiek van ons zenuwstelsel.

De Drie Poorten naar Binnen

In de traditie van de innerlijke yoga kunnen we drie belangrijke paden onderscheiden die ons voorbij de alledaagse gedachten leiden:

1. De Yoga van het Licht: Dit begint met wat de wetenschap fosfenen noemt: lichtverschijnselen die we zien zonder extern licht. In diepe meditatie ontwikkelen deze zich van simpele vonkjes naar complexe mandala’s en uiteindelijk een allesomvattend veld van stralend licht.
2. De Yoga van het Geluid (Nada Yoga): Het horen van subtiele innerlijke tonen, van een zachte brom tot een ongeslagen klank, die de geest tot rust brengt.
3. De Yoga van het Innerlijke Lichaam: Een pad dat niet via licht of geluid loopt, maar via het directe voelen. Het is het ontwaken van een fijn elektrisch gezoem of vibratie van binnenuit, wat in het Kashmir Shaivisme spanda wordt genoemd.

God als een ‘Fenomenaal Gebeuren’

Een centraal punt in het onderzoek is de herdefiniëring van het heilige. In plaats van God te zien als een wezen ver weg, stel ik een 21e-eeuwse definitie voor: God is het fenomenale gebeuren van maximale licht-coherentie en niet-conceptuele eenheid.

Wanneer onze cognitieve ‘regiekamer’ (het Default Mode Network) zachter wordt, ontstaat er ruimte voor een overweldigend gevoel van ontzag en verbondenheid. Dit is geen pathologie of verwarring; het is het brein dat een toestand van diepe integratie bereikt.

Van Coherentie naar Compassie: Een Nieuwe Ethiek

Dit proces heeft ook een diepe praktische kant. Wanneer we de eenheid en coherentie van dit innerlijke veld ervaren, verandert onze blik op de wereld. Ik noem dit de Ethiek van Coherentie:

• Integriteit: Handelen vanuit een niet-gefragmenteerd zelf.
• Compassie: Wanneer we de innerlijke levendigheid in onszelf voelen, herkennen we die ook makkelijker in de ander.
• Zelfregulatie: Het lichaam leert zichzelf te herordenen en diepe spanningen los te laten zodra we het de kans geven om echt te voelen.

Conclusie: Een Universele Schat

Of we nu kijken naar de 12e-eeuwse soefi-kaarten van Kubrā of naar de nieuwste scans van de visuele hersenschors, de conclusie blijft hetzelfde: de menselijke geest is een bron van diep innerlijk licht. Het is een universele waarheid die door elke generatie opnieuw ontdekt kan worden, niet in boeken, maar in de stilte achter je eigen ogen.

---

Over de auteur

Prof. dr. Jan M. Keppel Hesselink is arts en neurowetenschapper. Hij doet onafhankelijk onderzoek naar de raakvlakken tussen mystiek, fysiologie en bewustzijn vanuit zijn meditatie en yoga centrum Quinta Quixote in Portugal. Hier is een lijst met artikelen die hij momenteel bewerkt.